"ДашМагИнж" ХХК-ны Захирал Б.Дашбаатартай ярилцлаа. (2014.04.03)
Танай компани Монголын уул уурхайн геофизикийн салбарт идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй компаниудын нэг билээ. Та компанийхаа болон өөрийнхөө талаар манай уншигчдад танилцуулна уу?
"Геологи, уул уурхайн мэдээ" сонины уншигчидтай мэндчилж байгаадаа баяртай байна. Би ТИС-ийг ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизикч мэргэжлээр төгссөнөөс хойш 10 гаруй жил геологи хайгуулын салбарт ажиллаж байна. Сургуулиа төгсөөд геофизикийн судалгааны Геомастер Инженеринг ХХК-д долоон жил ажилласан. Тухайн үед Геомастер Инженеринг нь байгуулагдаад удаагүй манай цөөхөн хэдэн компанийн нэг байсан бөгөөд барууны хөрөнгө оруулагч хайгуулын компаниуд монголд дөнгөж орж ирж байсан үе таарсан юм.
2002 оноос тус компанид миний үеийн хэдэн залуу гар нийлэн баг болж ажиллаж эхэлсэн бөгөөд тухайн үедээ AngloGold Ashanti, Asia Gold, Batu Mining, Boroo Gold, Centerra Gold, Tethys Mining, Erdene Mongol, Gallant Minerals, IUC, Solomon Resources, Portress Minerals, QGX Mongolia, Xanadu Mines зэрэг барууны компаниудын хайгуулын төслүүд, томоохон орд, илрэлүүд дээр хайгуул, судалгааны ажил хийж алдаж, онож, мэргэжлийн талаасаа гадна тэдгээрийн зохион байгуулалт, сахилга бат, ер нь шинэ стандартад суралцаж эхэлсэн дээ.
Энэ бол барууныхан ид орж ирсэн, манай улсын хайгуулын шинэ үе шат эхэлж байсан цаг учраас бидний үеийнхэн бас их азтай хүмүүс. 1990-доны сүүлээр оюутан байхад танилцах дадлагаас өөр дадлага хийх ч газар олддоггүй байсан бидэнд том боломж олдож цаг наргүй хөдөлмөрлөж, суралцаж, тэр хэрээрээ ч их хариуцлага үүрдэг байлаа. Эндээс эхэлсэн залуучууд одоо бүгдээрээ салбартаа амжилттай ажиллаж явна. Манай Э.Ганзориг Эрдэнэ Монгол ХХК-д, Н.Дашням Геосигнал ХХК-д, Д.Отгонбаяр Занаду Майнз ХХК-д, Н.Мөнхжаргал, Ц.Залуухүү нар АНУ-д МУ\/Н Сео-зигуеуз нэртэй компанид, Г.Жамъян-Иш бид хоёр өөр, өөрсдийн геофизикийн компаниа байгуулан дотооддоо болон хилийн чанадад ажиллаж, амьдарч байна. Хэдий дээр өгүүлсэн таатай үе гол нь юм шиг боловч манай Ч.Ганбаатар захирлын бидэнд үүрүүлж байсан үүрэг, хариуцлага болон гүйцэд судлагдаагүй байсан уудам нутаг, газар шорооныхоо буянаар бид өдий зэрэгтэй явна. Тухайн үед захиалагчид ердөө чанартай анхдагч дата шаарддаг, эцсийн боловсруулалтыг зөвхөн гадаад мэргэжилтнүүд "хийдэг байсан үе л дээ. Гэхдээ тэр үед бид нар ч бас тэдний үүргийг гүйцэтгэж болох юм гэж дор бүрнээ мөрөөддөг байлаа.
Миний хувьд 2008 оноос ДашМагИнж ХХК-иа байгуулан барууны багаж, төхөөрөмж програм хангамж ашиглах, хамгийн гол нь эцсийн тайлан боловсруулалтыг өөрсдөө хийж хайгуул, уул уурхайн компаниудад геофизикийн баталгаат мэдээлэл, үр дүнтэй үйлчилгээг чанартай үзүүлэх зорилготойгоор өөрийн баг байгуулан ажиллаж эхэлсэн. Тэгээд ч дотоодын хайгуулын компаниуд олноор байгуулагдаж, захиалагчид зөвхөн анхдагч мэдээлэл биш ажлын тайлан шаардаж эхэлсэн болохоор манай геофизикийн үйлчилгээний компаниудын хувьд бараг тэр үеэс эцсийн тайлан боловсруулалтын ажилд барууны стандартын дагуу бие дааж идэвхтэй оролцдог болсон болов уу. Тэдгээр шаардлагыг хангах зорилгоор цаг алдалгүй компаниа байгуулсан нь одоо харахад эртдээгүй шийдвэр байжээ. Ингээд геофизикч Ц.Сугар бид хоёр анхны захиалгаа аваад ажилдаа гарах гэж догдолж явсанаас хойш багагүй хугацаа өнгөрсөн байна.
Геофизикийн үйлчилгээний хувьд уул уурхай гэхээсээ хайгуулын шатанд голлон оролцдог, өөрөөр хэлбэл ашиглалт эхлээгүй хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн талбайнуудад эзэмшигчдийнх нь хүсэлтээр судалгааны ажлууд хийж өгдөг. Тийм болохоор геофизикийн үйлчилгээ нь геологи хайгуулын салбарт багтдаг гэж ойлгох нь зөв байх.
Чанартай сайн багаж тоног төхөөрөмж ажлын амжилтанд онцгой үүрэг гүйцэтгэдэг. Танай хамт олон сүүлийн үеийн ямар, ямар тоног төхөөрөмж дээр ажиллаж байна?
Манай компанийн хувьд янз бүрийн шинэлэг хайгуулын аргачлал гэхээсээ илүүтэй уламжлалт судалгааны аргуудыг ашиглан үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Дээр хэлснээр уламжлалт аргууд маань хоцрогдох болоогүй, хэмжилтийн мэдээллийг улам гүнзгий орж тайлбарлах шаардлага цаашид ч байсаар л байх болно. Салбар маань шинэ шатанд гарсан өнгөрсөн 10 гаруй жилийн эхний үед монгол компаниуд шинээр авсан багаж, төхөөрөмжөө ихэвчлэн танилцуулдаг, сурталчилдаг байсан бол миний анзаарсанаар одоо захиалагчдын хамгийн их сонирхдог, тэдэнд танилцуулдаг болсон зүйл нь ажлын эцсийн үр дүн, аргачлалуудыг бодит жишээгээр, шинэлэг санаагаар тайлбарлан харуулах явдал болсон болов уу гэж бодож байна. Сонирхуулж хэлэхэд, манай компани талбайн соронзон зураглал, цахилгаан хайгуул, автомашины гамма спектрометрийн зураглал, хүндийн хүчний зураглал гэсэн уламжлалт 4 геофизикийн аргачлалаар үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Бүтэц, зохион байгуулалтын хувьд соронзон хайгуу-лын 3 баг, цахилгаан хайгуулын 3 баг, авто гаммаспектрометрийн зураглалын 1 баг, хүндийн хүчний судалгааны 3-4 баг гэсэн бүрэлдэхүүнтэйгээр зэрэг судалгааны ажлуудыг явуулах боломжтой, 2009-2011 онуудад үйлдвэрлэгдсэн харьцангуй шинэ багаж, төхөөрөмж ашигладаг. Эдгээрт хэрэглэгддэг багаж, төхөөрөмжүүдийг манай хайгуулчид бүгдээрээ мэднэ.
Танайхан хүний нөөцийн асуудлаа хэрхэн шийдвэрлэж ирэв. Инженер техникийн ажилчдаа хэрхэн бэлтгэдэг вэ?
Геофизикийн хээрийн судалгааны ажлууд бол ер нь нилээд хүнд нөхцөлд явагддаг. Тийм болохоор тэнд ажилладаг багийн гишүүдэд мэргэжил, боловсролоос дутахгүй тавигддаг хамгийн чухал шаардлагууд бол хээр хөдөө хүнд нөхцөлд олон хоногоор ажиллах тэсвэр, хатуужил, хамтдаа нэг тогооноос хоол идэж байгаагийн хувьд баг болж ажиллах чадвар, мөн хувийн сахилга бат, суурь хүмүүжил зэрэг юм. Хайгуулын талбайнууд дамжаад ажил нь үргэлжилдэг онцлогоос болж хөндлөнгийн хүн харахад Монгол орныхоо өнцөг булан бүрд байгалийн сайхныг үзээд зугаалж явдаг юм шиг байдаг боловч тухайн аялалын ард манай багууд байгаль, цаг агаар, орон нутгийн онцлог гэх мэт багагүй бэрхшээл туулж зорьсон ажлаа амжилттай дуусгадаг. Тийм болохоор шалгуур даах дадлага, туршлагатай туслах ажилчид, операторуудыг чухалчлан авч үздэг. Инженер, техникийн ажилтнуудын хувьд бусад компаниудын жишгээр ТИС, МУИС-ийн геофизикийн ангийг төгссөн залуучууд ихэвчлэн ажилладаг, мөн тууштай ажиллаж итгэл даасан залуучуудыг үндсэн ажилтнаар бэлтгэж авсаар ирсэн. Мөн суурин боловсруулалтын ажилд дадлага туршлагатай геологич, геофизикчдийг гэрээгээр оролцуулж, тухайн судалгааны ажилтай холбогдолтой мэдээллүүдийг нэгтгэн, эцсийн тайланг бэлдэж гаргадаг.
Үүсгэн байгуулагдаад багагүй хугацаа өнгөрсөн байна. Энэ хугацаанд та хамт олныхоо хийсэн геофизикийн томоохон ажлуудаас дурдана уу?
Геофизикийн ажлын сонгон шалгаруулалтад орохдоо захиалагчдад зориулж ярих дуртай хамгийн гол сэдэв бол хийсэн ажлуудаа нүүр бардам танилцуулах явдал юм. Байгуулагдсанаас хойш өнгөрсөн жилүүдэд манай хамт олон нийтдээ 100 гаруй хайгуулын болон ашиглалтын шатанд байгаа төслүүдэд оролцжээ. Энд давхардаж ажилласан төслүүдийг багтаавал үүнээс ч илүү тоо гарах байх. Гүйцэтгэсэн томоохон ажлуудаас товч дурьдвал газрын тосны хайгуулын Матад-ХХ, Төхөм-Х (хойд), Цайдам-ХХV1 зэрэг талбайнуудад хүндийн хүчний судалгааны ажлыг манай хамт олон бие даан гүйцэтгэсэн. Бусад хайгуулын төслүүдийн тухайд бүгдийг нь тоочиж барахгүй учраас аргачлал тус бүрээс амжилттай ажилласан төслүүд, хамтран ажилласан мэргэжилтнүүдииг дурдах нь тохиромжтой болов уу. Ер нь захиалагч талаас тавигдсан геологийн даалгаваруудыг шийдэхэд хоёр талын мэргэжилтнүүд хоорондоо маш сайн ойлголцож, геофизикийн аргачлалуудыг оновчтой сонгон хэрэглэх явдал их чухал.
Жишээ нь, Хөхдэлийн газрын ховор элемэнт, литийн ордын хайгуулын шатанд геологич, доктор О.Чулууны зааварчилгаа, төлөвлөгөөний дагуу авто гаммаспектрийн зураглалыг амжилттай хийсэн. Соронзон хайгуулын хувьд олон төслүүд бий ч Хүрэнчулуут, Худагбайшинт зэрэг төмрийн хүдрийн томоохон орд, илрэлүүдийн хайгуул судалгаанд тус аргачлалыг амжилттай ашиглаж, мэргэшсэн геологич Ч.Төмөрчөдөр, Э.Батмөнх нартай нягт хамтран ажиллаж байв. Ер нь соронзон зураглал болон цахилгаан хайгуулын ажлууд нь бараг бүх төрлийн ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын судалгаанд өргөн хэрэглэгддэг. Цахилгаан хайгуулын арга нь хүдрийн ашигт малтмалын судалгаанд голлох үүрэгтэй байдаг ч, тогтмол гүйдлийн эсэргүүцлийн аргуудыг ашиглан сүүлийн жилүүдэд пермийн болон юрагийн чулуун нүүрсний хайгуул судалгаанд захиалагч талаас тавигдсан геологийн даалгаваруудыг амжилттай шийдэж ирсэн. Геологич Б.Бат-Үнэн, геофизикч Д.Отгонбаяр зэрэг туршлагатай мэргэжилтнүүд алт, зэсийн порфирийн хүдэржилт, чулуун нүүрсний хайгуул судалгааны төслүүдэд мөн хамтран ажиллаж байлаа.
Сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн салбар хэцүүхэн байдалд байгааг хүн бүхэн мэдэж байгаа. Та мэргэжлийн хүний хувьд цаашид юун дээр анхаараасай гэж бодож явдаг вэ?
Энэ сэдэв сүүлийн үед дээр, дооргүй яригдаж байна. Сая зохион байгуулагдсан "Round ир-2014" чуулга уулзалт дээр МГХ-оос цаашид хийхээр төлөвлөж буй салбарын шинэчлэлиин талаарх маш тодорхой илтгэл тавьж байсан. Яг л хайгуулчид бидний дотроо бодож, хүсэж явдаг асуудлуудыг шат дараалан шийдэж, арга хэмжээнүүд авах юм байна гэж ойлгосон. Миний хувьд хэлэхэд, орон нутгийн ер нь нийт ард иргэдэд зориулсан таниулга, сурталчилгаа, соён гэгээрүүлэх ажлуудыг яаралтай хийж эхлэх нь хамгийн чухал гэж боддог. Бидний ажлын тухай мэдээлэлгүйгээс, мөн зарим нэг хариуцлагагүй компаниудын балгаа манай салбарыг нийтээр нь буруу ойлгох явдал түгээмэл байна. Жижиг гэлтгүй иймэрхүү асуудлуудыг анхаарах нь салбарын цаашдын хөгжилд хэрэгтэй болов уу. Дээд, дунд түвшинд нааштай шийдвэр гаргаад байдаг, яг хайгуулын талбайд очиход ямар ч хууль, дүрмэнд захирагдахгүй орон нутгийн удирдлага, иргэд л угтдаг. Хайгуулын шатны ажлууд зайлшгүй гадаадын хөрөнгө оруулалттай явагддаг, энэ хэрээр манай улсын эдийн засагт голлох үүрэгтэй салбар юмаа гэдгийг маш сайн ойлгуулж өгөх нь чухал байхаа. Ер нь тэгээд геологи хайгуул, уул уурхайн салбар үлгэр жишээ хөгжих нь зөвхөн хайгуулчид бидэнд биш нийт ард түмэнд хэрэгтэй шүү дээ.
Компанийн үйл ажиллагаандаа баримталдаг зарчмуудаас хэлнэ үү?
Манай хамт олны баримталдаг гол зарчмууд нь судалгааны ажлуудыг захиалагчдаас тавих шаардлагын дагуу гүйцэтгэдэг ба Монгол улсын холбогдох хууль тогтоомжууд, төрийн болон мэргэжлийн байгууллагуудаас гаргасан дүрэм, журмуудыг мөрдлөг болгон ажилладаг. Хайгуулын багууд геофизикийн хээрийн судалгааны ажлуудыг байгальорчинд сөрөг нөлөөгүй, сахилга бат, хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны өндөр зохион байгуулалттайгаар гүйцэтгэж, орон нутгийн удирдлага, ард иргэдийг хүндэтгэн, хуулийн хүрээнд хамтарч ажилладаг. Мөн ерөөсөө алдаж болохгүйгээс гадна цаг үеийн аливаа шинэлэг өөрчлөлтөд компанийн ажилтан бүр бэлэн байхыг хичээх хэрэгтэй байдаг.
Өнгөрсөн он жилүүдэд гадны болон дотоодын ямар ямар компануудтай хамтран ажиллаж байсан бэ?
Манай компани өнгөрсөн хугацаанд гадаад, дотоодын 40 гаруй компанийн захиалгат ажлуудыг гэрээгээр гүйцэтгэсэн байдаг. Байнгын хамтарч ажилладаг компаниудаас товч дурьдахад, Интра говь гоулд ХХК-ийн Энгэрхудаг, Дуутын ухаа, Хоньчийн тал зэрэг төслүүд, Алтай гоулд ХХК-ийн хайгуулын төслүүд, мөн Букорп ХХК-ийн Хөтөлцагаан, Угтаал, Өнөхөх зэрэг, 5(3 групп-ийн Дэвтэр, Мөрөн, Худагбайшинт, Цагаанчулуут зэрэг төслүүд, Мега майнз ХХК-ийн төмрийн болон нүүрсний хайгуулын төслүүд гээд нэрлээд байвал нилээд урт жагсаалт болно. Эдгээрээс гадна гадаадын хөрөнгө оруулалттай Tethys Mining, Hunnu Resources,Peabody Winsqay Resources, Petromatad, Сансрын геологи хайгуул, Temuujin mining зэрэг олон компаниудыг дурдахад таатай байна. Манай хайгуулын багууд эдгээр захиалагчдын хүсэлтээр чулуун нүүрс, төмрийн хүдэр, газрын тос, массив сульфидын болон зэс порфирын ордын талбайн болон гүний судалгаанд голчлон оролцсон байдаг.
No comments:
Post a Comment