А.Саруулзаяа*, Я.Жамбалжав**
ШУА-ийн Газарзүй-Геоэкологийн Хүрээлэн
Цахим шуудан: saruulzaya@gmail.com
Abstract
Along paved roads in warm permafrost zones of Mongolia, significant settlement and deformations related to creep were found at many places where the embankments are unusually tin. Therefore, the stabilization of the embankments must be taken into consideration, particularly for those embankments directly underlain by the warm permafrost layer. The purpose of this study is to investigate the settlement and deformations of the paved roads in warm permafrost regions of Mongolia. Five experimental sites were selected in Chuluut (R01) and Terkh (R02) river valleys of Arkhangai aimga, Khuren tal (R03) of Zavkhan aimag, Tsagaannuur (R04) of Bayan-Ulgii aimag, and Alag-Erdene (R05) of Khuvsgul aimag respectively. Two sites (R01 and R05) are located in the sporadic permafrost zone while other three sites exist (R02, R03, and R04) in the continuous permafrost zone. In this survey, we measured high-resolution ERT on the permafrost underneath the paved roads using the Wenner and WennerSchlumberger arrays. The multi-electrode resistivity technique uses a syscal R+, a switch pro and several multi-core cables. A unit of 96 electrodes plugged into the ground at a fixed distance of 1-5 m. According to the drilling survey, the ground materials identified with hand drilling equipment (TANAKA Japan) at all sites during the fieldwork in August 2017. As the results show, frozen ground was identified at boreholes in the R02 (3.4 m), R03 (3.0 m), R05 (3.2 m) sites, while it was absent at the R04 and R01 sites. According to high-resolution ERT measurement, the upper and lower permafrost limits have resistivity values of 1022 Ω m. These permafrost limits were associated with drilling results of the boreholes. At all sites excluding the R03 site, settlement and deformations of the paved road surface were found with different rates between 5 cm and 30 cm. High-resolution ERT measurements clearly show the permafrost thawing, especially underneath the embankment in the R01, and R04 sites, where the permafrost thawed down to 11 m within 1-5 years after the paved road construction.
Түлхүүр үг: цэвдэг, хатуу хучилттай зам, геофизикийн цахилгаан томографи
Оршил
Монгол улсын үндэсний авто замын сүлжээ нь 12722 км бөгөөд үүнээс улсын чанартай авто замын сүлжээний нийт 7427.1 км буюу 48 хувь нь хатуу хучилттай авто замаар ашиглагдаж байна (Сэрээтэр Ж., 2017). Дэд бүтцийн салбар хурдацтай хөгжиж буй өнөө үед Монгол улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030, Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, манай орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжилтэй холбоотойгоор хот суурин, аймаг, сумдыг хатуу хучилттай замаар холбох ажил ид өрнөж байна (МУТХҮБ-2030). Эдгээр баригдсан болон барихаар төлөвлөж байгаа авто замуудын тодорхой хэсэг нь Монгол орны цэвдэгт бүс нутгийг дайран өнгөрдөг.
Уур амьсгалын өөрчлөлт болон хүний хүчин зүйлийн нөлөөгөөр мөсжилт ихтэй, дулаан цэвдэг (-2°С-ээс дээш температуртай)-тэй бүсэд цэвдгийн алдрал эрчимтэй явагдаж, тухайн газарт баригдсан хатуу хучилттай зам, замын байгууламжид суулт, деформаци ихээр үүссэн нь тогтоогдсон (Ferrell M., 2010; Zheng et al., 2010; Liu et al., 2017). Иймд тухайн бүс нутгийн уур амьсгал болон цэвдгийн өөрчлөлтөд дасан зохицсон хийц, технологиор хатуу хучилттай зам барих нь судлаач, мэргэжилтнүүдийн анхаарах гол асуудлын нэг болоод байна.
