Д.Цэдэнбалжир ахын АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ГАВЬЯАТ АЖИЛТАН ЦОЛ-ны хүндэтгэлийн арга хэмжээ

Эрхэм ахдаа төрийн өндөр хүндлэл хүртсэнд халуун баяр хүргэе! Бахархаж байна!

Гавьяатын эхнэрт болон үр хүүхдүүд ажлын хамт олонд нь баяр хүргэж, аз жаргал, инээд хөөрөөр дүүрэн, хамгийн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.

2025 оны 9 сард Эрхүүд болох Цахилгаан соронзон хайгуулын хурлын зар

Хурлын такс үнэгүй юм байна. Цаашаа Байгаль руу явах аялал нь тусдаа үнэтэй юм байна.

Энэ хуралд Хүндэт гишүүнээр ШУА-ийн ерөнхийлөгч, ШУА-ийн академич С.Дэмбэрэл оролцох мэдээг та бүхэнд дуулгахад таатай байна.

Мөн ШУА-ийн Одон орон, геофизикийн хүрээлэнгийн Цахилгаан соронзон лабораторийн эрхлэгч, доктор Э.Батмагнай зочин илтгэгчээр оролцоно.

  

ЭМГЭНЭЛ

 

БАТ-ЭРДЭНЭ ОВОГТОЙ САЙНЖАРГАЛ
/1984-2025/

Монгол Улсын мэргэшсэн геофизикч, бидний эрхэм дотнын нөхөр, шилдэг манлайлагч хамтран зүтгэгч Б.Сайнжаргал маань 2025 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдөр хүнд өвчний улмаас таалал төгсөж, бид бүхэнд нөхөж баршгүй хүнд гарз тохиолоо.

Бат-Эрдэнэ овогтой Сайнжаргал нь 1984 онд Улаанбаатар хотод айлын ууган охин болон мэндэлжээ.

1991-2001 онд Улаанбаатар хотын “Ирээдүй” цогцолбор сургуулийг амжилттай төгсөөд улмаар 2002-2006 онд Монгол Улсын Их сургуулийг Хайгуулын геофизик мэргэжлээр байгалийн шинжлэх ухааны бакалавр, 2010-2012 онд Шинжлэх Ухаан Технологийн Их сургуулийг Уул уурхайн менежмент мэргэшлээр Бизнесийн удирдлагын магистр, 2015-2016 онд БНЭУ-ын Энэтхэгийн зайнаас тандан судлалын хүрээлэнг “Газарзүй мэдээллийн систем ба Зайнаас тандан судлал” мэргэшүүлсэн курст суралцаж төгссөн.

Б. Сайнжаргал нь ажлын гараагаа “Геомастер инженеринг” ХХК-д туслах оператораар эхлэн 2006 оноос Ашигт малтмал, газрын тосны хэрэг эрхлэх газрын Геологийн мэдээллийн төвийн Геологи мэдээллийн сангийн зургийн хэсэгт геологич инженер, 2011 онд Ашигт малтмалын газрын УГЗ-200 Дорнод Монгол төсөлд геологич инженер, Геологийн мэдээллийн төвийн архивд Мэдээллийн сангийн геофизикч инженер, 2016 оноос Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Эрдэс баялгийн мэдээлэл, технологийн төвд Геофизикийн мэдээллийн сан хариуцсан мэргэжилтэн, 2020 оноос Үндэсний Геологийн албаны Гео-мэдээллийн төвийн геофизик, газрын тосны сангийн баяжуулалт боловсруулалт хариуцсан мэргэжилтнээр ажиллаж байсан.

Б.Сайнжаргал нь ажиллах хугацаандаа геологийн мэдээллийг цахимжуулах, Монгол Улсын Засгийн газрын “Үндэсний гео-мэдээллийн сан” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмрээ оруулсан бид бүхний бахархалт залуу инженер байсан билээ.

Түүний геологийн салбарт оруулсан хөдөлмөр, зүтгэлийг төр засгаас өндрөөр үнэлж 2009, 2019 онд Геологийн албаны 70, 80 жилийн ойн медаль, 2014 онд Уул уурхайн яамны жуух бичиг, 2016 онд Монголын залуучуудын холбооны “Тэргүүний залуу” цол тэмдэг, 2017 онд Тэргүүний геологич цол тэмдэг, 2024 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар тус тус шагнажээ.

Б.Сайнжаргал нь эзэмшсэн мэргэжилдээ дур сонирхолтой, ажилдаа үнэнч шударга, ажилч хичээнгүй, хамт олон, аав, ээж, ах, эгч, дүү, хань, үр хүүхэд, сурагч, оюутан үеийн найз нөхөд, ажлын газрын хамт олондоо хайртай, эвтэй найртай, нөхөрсөг, тусархаг нэгэн байлаа.

Талийгаачийн Геологийн салбарт үлдээсэн зам мөр, хичээнгүй зүтгэл, нөхөрсөг, хүнлэг, нандин сайхан зан чанар, эгэл даруу гэгээн дүр нь бидний сэтгэл зүрхэнд үүрд мөнхрөн үлдэж, цаг ямагт дурсагдах болно.

АЖ ҮЙЛДВЭР, ЭРДЭС БАЯЛГИЙН ЯАМ
ҮНДЭСНИЙ ГЕОЛОГИЙН АЛБА
АШИГТ МАЛТМАЛ, ГАЗРЫН ТОСНЫ ГАЗАР
МОНГОЛЫН ГЕОЛОГИЙН ХОЛБОО
МОНГОЛЫН ГЕОФИЗИКИЙН ХОЛБОО

Э.Батмагнай: Улаанбаатар орчимд газрын гүний дулааны энергийн потенциалын судалгаа хийгдэнэ

Улаанбаатар хотын дулааны эрчим хүчний дутагдлыг шийдвэрлэх гарцуудын нэгээр газрын гүний дулааныг нэрлэдэг. Тэгвэл Одон орон, геофизикийн хүрээлэн Улаанбаатар орчмын газрын дулааны судалгаа (2025.02.10) эхлүүлжээ. Тус судалгааны багийн ахлах судлаач, доктор Э.Батмагнайтай ярилцлаа.

Эх сурвалж

Зургийн тайлбар: Швейцар, Цюрих, ETH Zurich (2023.03.03)

-2-5 км өрөмдөхөд 60-100 градус дулаан гарч ирж болно-

Газрын гүний дулаан гэж юу вэ? 

Дэлхий өөрийн гэсэн дулаантай. Дотроо цөмтэй, цөмөөс дулаан ихэвчлэн конвекц буюу дулааны хөдөлгөөнөөр дамжин дэлхийн гадаргуу руу гарч байдаг. Дэлхийн дотоод дулаан гэж үүнийг хэлж болно. Дэлхийн газрын гадарга дээр ажиглагддаг уг дотоод дулааны илрэлүүд бол халуун рашаан, галт уул зэргийг нэрлэж болох юм. Уг  дулаан нь дэлхийн гүнд явагдаж буй процесстой холбоотой. Дэлхийн гадаргад хагарал зэрэг геологийн идэвхтэй процессын үр дүнд гарч ирдэг. 

Ер нь дэлхийн гүний дулааныг үүсгүүрийнхэн хувьд хоёр төрлийн дулаан мэт ойлгож болно. Эхнийх нь дэлхий өөрийн гүн рүүгээ халж буй геотермал градиент  юм. Үүнийг дэлхийн дотоод гүний дулаан гэдэг. Энэ нь дэлхийн аль нэг цэгт доошоо 100 метр тутамд 2-3 градусаар халж байдаг гэсэн зүй тогтол дээр тулгуурласан ойлголт. Өөр нэг дулаан байдаг нь бага гүний дулаан гэж нэрлэж болно. Энэ нь нарны цацрагаас буюу гаднаас ирж буй дулаан дэлхийн  өнгөн хөрсөнд хуримтлагдаж тухайн орчныг халаадаг гадаад үүсгүүрийн дулаан юм. Ерөнхийдөө энэ нь чулуулгийн шинж чанараас хамааран 20-50 градус дулаан хуримтлагдаж байж болно гэсэн санаа. Гадаад дулааныг дулааны насос (heat pump) ашиглан 50-150м өрөмдлөгийн цооногоос гарган авдаг. Ингэхээр дэлхийн дулаан гэдэг нь нэг талдаа  дотоод гүний, нөгөө талд нарны цацрагийн гадаад дулааны нийлбэрийг хэлдэг. 

“Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын админ А.Болор-Эрдэнэ

Сайн байцгаана уу? Аливаа зүйлс түүхтэй байдаг, түүхээ бас бичиж архивладаг тул дараах зүйлийг бичиж, цахим орчиндоо архивлаж байна. “Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын админ хийгээд нэг л мэдэхэд 15 дахь жилтэйгээ золгож байгаа юм байна. Анх удаа өнөөдөр цахим орчинд “Mongolian Geophysical Society”  нэртэй сошиал орчны админ тэр гэж нэрээ албан ёсоор, бүтэн бичиж үзэж байна. Өмнө нь нийтлэлдээ бичих хэрэг гарвал зөвхөн Админ гэдэг үгийг л хэргэлдэг байсан.

2011 онд анх нээж байхдаа байршуулж байсан анхны Facebook cover зураг

Геофизикийн оюутан байх үедээ геофизикийн салбарынхан дунд жил болгон болдог салбарын уламжлалт Геофизикийн өдөрлөгийн мэдээллийг цаг хугацаанд нь авч чаддаггүй, үйлдвэрлэл дээр гарсан зарим геофизикч инженерүүд одоо хүртэл уламжлагдан болдгийг мэдээгүй гайхдаг цөөнхтэй тааралдаж байсан. Компаниуд нь геофизикч болон туслах ажилтан хайх, оюутнууд дадлага хийх болон ажиллах газраа хайх зэргээс энэхүү салбарт Монголын Геофизикчдийн дунд түргэн шуурхай мэдээлэл түгээдэг, холбоо барих систем хэрэгтэй байгааг анзаарч, сайн дураараа оюутан байхаасаа (2011 онд) санаачлан, “Mongolian Geophysical Society” нэртэй Facebook group-ийг ажил хэрэг болгон нээж, өдийг хүртэл шантралгүй ажиллуулж байгаа билээ. Өнөөдрийн байдлаар энэхүү Facebook group нь 2.3 мянган гишүүнтэй болсон байна. “Mongolian Geophysical Society” facebook групп

“Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын админ А.Болор-Эрдэнэ (2011 он)

Харин Геофизикчдээ холбох гүүр нь болж, мэдээ мэдээллээр хангаж байгаа энэхүү группэд тавигдсан мэдээ, мэдээлэл нь урсан өнгөрч мартагдах аюултай мэт санагдсан тул 2012 оноос эхлэн “Mongolian Geophysical Society” нэртэй блогсайтаа нээж, давхар ажиллуулсаар ирсэн. Энэ нь Монголын геофизикчидтэй холбоотой төрөл бүрийн мэдээллийг нэг доороос авах, мөн Монголын геофизикийн цахим архив болох зорилготой ажиллаж байна. Өнөөдрийн байдлаар тус блогсайтын нийт тандалд 60 мянга давсан буюу 2012 оны 1-р сараас эхлэн одоог хүртэл 13 жил 3 сар ажилласан гэж үзвэл, нийт тандалтын арифметик дунджийг сараар авч үзвэл нэг сард дунджаар 400 орчим хүний тандалт хийдэг нь харагдаж байна. Үүнийг ажиллуулснаар хүмүүс миний хувь чатаар Геофизикийн мэргэжлийн ямар ном байдаг вэ︖ Геофизикийн мэргэжлийн ямар компаниуд байдаг вэ? Геофизикийн компаниудын холбогдох мэдээлэл хэрэгтэй байна гэх мэт асуултад нэг бүрчлэн бичихийн оронд энэ блогсайтынхаа линкийг явуулаад л асуудлыг шийддэг буюу хүмүүст илүү амархан байдлаар хурдан шуурхай тусалж чаддаг болсон давуу талтай. “Mongolian Geophysical Society” блогсайт

“Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын админ А.Болор-Эрдэнэ (2020 он)

Мөн эрхэм хүндэт Монголын Геофизикч нарийн тухай бичлэгүүд хэдийгээр цөөхөн байгаа ч гэсэн байгаа хэдэн бичлэг нь бас л цаг хугацаа урсан өнгөрөхийн хэрээр мартагдах аюултай санагдаж “Mongolian Geophysical Society” нэртэй youtube channel 2020 онд нээсэн. Энэ нь Монголын геофизикчидтэй холбоотой төрөл бүрийн видео мэдээллийг нэг доороос авах, мөн Монголын геофизикийн цахим архив болох зорилготой ажиллаж байна. Хэдийгээр цөөхөн бичлэгтэй ч гэсэн энэхүү youtube channel ажиллуулсны дараахан Талийгаач П.Дугараа багшаас минь тухайн үед "Ямар гоё бичлэгүүд оруулсан байна, багш нь хараад баярласандаа уйлж байна, баярлалаа" гэсэн мессеж ирж байсан нь маш сайхан санагдаж байсан. Хэрэггүй юм хийгээгүй л юм байна гэх бодол төрж байсан билээ. Өнөөдрийн байдлаар 26 ширхэг бичлэгтэй болсон байна. “Mongolian Geophysical Society” youtube channel

Геофизикч шүлэг 2023 онд зохиосон.

Анх салбартаа бараг таних хүнгүй, ажлын туршлага байхгүй, бизнес эрхэлдэг нэр хүнд байхгүй, дэмжиж туслах хүн ч байхгүй, ер нь юу ч байхгүй байхдаа өөрийгөө гололгүй, ийм том зорилго өөртөө тавьж, анх үүсгэсэн цагаас өнөөдрийг хүртэл нэг ч үсэг солигдож үзээгүй ийм том нэрийг өгч, ганцаараа гэж шантралгүйгээр уйгагүй хичээж зүтгэсний үр дүнд мэргэжлээрээ огт ажиллаж үзээгүй хэдэн жил болсон геофизикч мэргэжилтэй хүн энэ группээс ажлын зар мэдээ харах байдлаар хоёр ч удаа том компанид мэргэжлээрээ ажилласан үр дүнг харах, геофизикийн салбарын мэдээ мэдээлэл хурдан шуурхай түгж байгаад, зорьсон зорилгодоо хүрч, эзэмшсэн мэргэжлээрээ зөвхөн хоолоо олж идэх биш, эзэмшсэн мэргэжлийнхээ салбарыг хөгжүүлэхэд багахан ч гэсэн хувь нэмрээ оруулж чадсандаа сэтгэгдэл маш өндөр байна. Та бүхний минь ажил үйлс хурдан шуурхай бүтэж байх болтугай.

“Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын админ А.Болор-Эрдэнэ (2024 он)

“Mongolian Geophysical Society” нэртэй Facebook group-ийн гишүүдийн нас, хүйс, амьдарч байгаа улс, хотоор нь 2025-04-04 байдлаар статистик мэдээг харвал 10 гаруй улс орноос буюу Дэлхийн өнцөг булан бүрээс хандалт хийдэг нь харагдаж байна. Нийт гишүүдийн 70% нь эрэгтэй, 30% нь эмэгтэй. Үүнээс 53% нь 25-44 насны эрэгтэй, 23% нь 25-44 насны эмэгтэй гишүүдтэй байна.

Нэгэнт “Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын үүссэн түүхийг бичиж байгаа болохоор "Mongolian Geophysical Society" гэсэн Фасебүүк хаягийг анх үүсгэн, арав гаруй жил хөтөлж байх хугацаанд надад үүссэн нөхцөл байдлыг та бүхэнд цухас, товчхон илэрхийлж бичье. Анх салбарынхаа хүмүүсийг танихгүй байж хэрхэн "Mongolian Geophysical Society" нэртэй Фасебүүк группийн гишүүдийг бүрдүүлж эхэлсэн талаар товчхон, цухасхан сонирхуулах юм бол Х.Оюунбилэг багшаас ШУТИС-ийн АМЕХГеофизикийн төгсөгчдийн жагсаалтыг авсан. Энэ жагсаалт дээр тухайн төгсөгчдийн овог нэр, и-мэйл хаяг, утасны дугаар гэх мэт мэдээллүүд байсан. Энэ мэдээллээр нь facebook-ээс search хийж олоод, чатлаад, мөн байвал групптээ нэмээд, тухайн олсон геофизикчийнхээ facebook найз нөхдөөс нь геофизикчдийг нэмж хайх байдлаар өдөр шөнөгүй жил гаран notebook-тэй найзалж энэ группийн суурийг тавьж байсан. Мэдээж тухайн үед группийн гишүүн болсон зарим хүмүүс буцаж группээс гарах сөрөг үйлдэл их байсан. Жишээ нь нэг хүнээс групп рүү орох хүсэлт бараг арван удаа ирж байсан. Яг энэ үйлдэл бол намайг үгүйсгэж арван удаа энэ группээс гарсан байна гэх бодол төрөхөд мэдээж тухайн хүнийг блок хийх эсвэл шантармаар ч юм шиг сэтгэгдэл эхний хоёр жилд маш олон удаа төрдөг байсан. Гэхдээ мэдээж хувь хүний буюу өөрийнхөө сэтгэл хөдлөлийг 100% хойш тавьж зорьсон ажилдаа шамдаж байсан болохоор хүсэлт гаргах тоолонд нь зүгээр л зөвшөөрдөг байсан. Мөн зарим хүмүүс намайг юун хүн бэ гэх сониуч байдлаар чатлахдан шөнөжин нойроо хасаж чадлах байдлаар тухайн хүнийг группэдээ авч үлдэж байх шиг санагдах үе нэлээд бий. Хоёр дахь жилээс гишүүн нэмэх ажлын хажуугаар Монголын Геофизикийн салбартай холбоотой мэдээллүүдийг бусдад түгээх гэж оролдон хүмүүсийн пост болон бусад эх үүсвэрүүдийг чадлаараа эрэн хайж мэдээ, мэдээлэл оруулдаг болсон. 2013 оноос эхлэн гадаадын хөрөнгө оруулалтууд гарч геологийн салбар хямрах энэ цаг үед миний бие цалинтай, цалингүй их хүнд үеийг туулж байсан ч мэргэжилдээ үнэнч байж, геофизикийн салбарынхаа хөгжилд 100% сайн дураараа нэг ч төгрөгийн ашиг харалгүй өдийг хүртэл уйгагүй идэвхтэй, чин үнэнч сэтгэлээр зүтгэж байгаа залуу геофизикч билээ. Энэ зарцуулж буй цаг хугацааны хувьд эргэж хараад ний нуугүй үнэнээ дэлгэж хэлэхэд сошиал орчинтой найзалсан он жилүүд олон байна, залуу хүний чөлөөт цаг зав болон шөнө унтах нойроо ч хасаж энэ сошиал орчинд өнгөрүүлсэн он жилүүд олон байна, ажлын байран дээрээ ч ажлын хажуугаар сошиал орчинд цаг хугацаа зарцуулахын тулд ажиллах хурдаа нэмж, ажлаа өндөр ачаалалтай хийж гүйцэтгэсэн он жилүүд ч олон байна. Энэ бүгдийн үр дүнд нэг ч төгрөг олж үзээгүй. Хувийн эрх ашгийн төлөө ч үүнийгээ ашиглаж үзээгүй билээ. Өнгөрсөн арав гаруй жилд энэ группийн эрхэм хүндэт гишүүдээс баярлаж, талархсан сайн сайхан хандлагуудыг олон харахын зэрэгцээ цөөхөн ч гэлээ зүрх зүсэж, сэтгэл сэмлэсэн, нулимс тогтохгүй болтол асгаруулсан мөчүүд хэд хэд байсныг ч нуугаад юу гэхэв. Тэгсэн ч хувь хүний үзлээ 100% хойш нь тавьж, өдийг хүртэл нэг ч геофизикчийн эрх ашгийг сошиал орчинд хөндөж үзээгүй билээ. Эсрэгээ эрхэм хүндэт геофизикч нарынхаа алдар нэрийг цуурайтуулахыг хичээж ирсэн.

Хүндэтгэсэн: “Mongolian Geophysical Society” нэртэй цахим сайтын админ 

А.Болор-Эрдэнэ /2025-04-04/

Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан Д. Цэдэнбалжир

Монгол Улсын ерөнхийлөгчийн зарлигаар “Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан” цолоор шагнагдсан Монголын геофизикчдийн холбоо (ТББ)-ны Хүндэт гишүүн , Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн салбарын ахмадын хороо (ТББ)- Дарга, Монгол улсын Зөвлөх инженер Д. Цэдэнбалжир таньд сайн сайхныг хүсэж , геофизик , эрдэс баялгийн салбарын хөгжлийн түүхийг түүчээлэх арвин их үйлсэд нь улам их амжилт хүсье. Д. Цэдэнбалжир нь 1969 оноос өдийг хүртэл 56 жилийн турш геофизик, эрдэс баялгийн салбарт тасралтгүй зүтгэж байна.

Д. Цэдэнбалжир нь :

* 1969-1983 он ТЭХҮГЯ-ны харъяа Геофизикийн анги (1972 оноос Экспедици болон өөрчлөгдсөн) -Ерөнхий инженер , Дарга

* 1983 -1988 он ЭЗХТЗ-ийн Геологийн салбарт хамтран ажиллах байнгын комисс. -Даргын зөвлөх-эксперт

* 1988- 1990 он ЭХУУҮГЯ, Хүнд үйлдвэрийн яам - ШУТЗ-ийн нарийн бичгийн дарга, геофизик, геохимийн судалгаа хариуцсан мэргэжилтэн

* 1990-1996 он Геологи-геофизикийн эрлийн “Гэгээ” нэгдэл - Үйлдвэрлэл эрхэлсэн дэд захирал, чичирхийллийн төслийн удирдагч

* 1996-1997 он Газрын тосны “Галба” УҮГ - Дарга

* 1997- 1999 он Монгол-Орос-Канадын хамтарсан “Төв Азийн Уран” ХХК - Улаанбаатар дахь төлөөлөгчийн газрын дарга

* 1999- 2008 он - Газрын тосны хэрэг эрхлэх газар (2005-2009 онуудад Ашигт малтмал, газрын тосны хэрэг эрхлэх газар) - Хил, гааль, хайгуул судалгаа хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Газрын тосны олборлолт, тээвэрлэлтийн хэлтсийн дарга

* 2008-2009 он “Жамп алт” ХХК - Захиргаа, хүний нөөцийн менежер

* 2010 он Блак Вотер Петролеум” ХХК- Төслийн удирдагч

* 2011 оноос өдийг хүртэл Зөвлөх инженер

* 2021 оноос Татах хүч ХХК Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд 1:500000-ны Мезо-кайнозойн зураг зохиох төсөлд ахлах геофизикч, зөвлөхөөр.

* 2016- 2024 он хүртэл Монголын Геофизикчдийн Холбоо (ТББ) -ны Гүйцэтгэх захирал.

Тандаа аз жаргал , эрүүл энх, сайн сайхан бүхнийг хүсье.

, Хүндэтгэсэн

Монголын Геофизикчдийн Холбоо

Усны мэргэжлийн нэгдсэн холбоо үүсгэн байгуулагдлаа.

Усны мэргэжлийн нэгдсэн холбоог үүсгэн байгуулагчдын анхдугаар хурал 2025.02.26-нд болсон. Удирдах зөвлөл нь 33 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулагдсан. Монголын Геофизикчдийн Холбооноос УЗ-д холбооны тэргүүн Б.Өнөрбаяр, гүйцэтгэх захирал М.Отгонбаяр, УЗ-ийн гишүүн Б.Буянтогтох, М.Өлзийбат нар орсон. Хяналтын зөвлөлд нь Н.Баатар орсон.

Тодруулбал, Усны инженерчлэл, Гидрогеологи геоэкологи, Ус хангамж ариутгах татуурга, Гадаргын ус судлал, Геофизик, Геодези фотограммеметр зураг зүй, Гидрохими, Өрөмдлөг, Цэвдэг судлал гэсэн 9 мэргэжлийн холбоодын төлөөлөл мэргэжлийн нэгдсэн холбоо байгуулсан.

ШУА-ийн Одон орон геофизикийн хүрээлэнгийн Астропарк

Шинжлэх ухааны академийн (ШУА) Одон орон геофизикийн хүрээлэн (ООГХ) нь одон орон, сансар судлал, геофизик, газар хөдлөл судлалын чиглэлээр онолын суурь судалгаа, судалгаа боловсруулалтын ажлыг орчин үеийн шинжлэх ухаан, техник технологийн түвшинд гүйцэтгэж, дэлхийн шинжлэх ухааны сан хөмрөгийг баяжуулан, нийгэмд шинэ мэдлэг мэдээллийг түгээн дэлгэрүүлэх, судалгаа боловсруулалтын ажлын үр дүнг үйлдвэрлэл практикт нэвтрүүлэн эх орныхоо нийгэм эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулан ажиллаж байна.

Манай эрдэмтэн судлаачдын эрхэм чухал үүргүүдийн нэг нь нийгмийн соён гэгээрүүлэх явдал юм.

ЭМГЭНЭЛ

 

Батлувсангийн Төмөр

/1956 - 2024/

Монгол Улсын Зөвлөх Геофизикч Батлувсангийн Төмөр нь 2024 оны 12 сарын 26 өдөр хорвоогийн мөнх бусыг үзэж, тэнгэрт дэвшэн Монголын геофизикийн салбарт нөхөж баршгүй хүнд гарз тохиолоо.

Б.Төмөр 1956 оны 8-р сарын дундуур Хөвсгөл аймгийн Хатгал тосгоны Устын ам гэдэг газар майхан дотор, Батлувсан гэж айлын хамгийн том эрэгтэй хүүхэд болон төрсөн. Бага насаа Гунын голын эрэг дээр өнгөрүүлсэн. 1964 онд Улаан-Уулд амьдарч байх үедээ 1-р ангид орж 1972 онд 7-р анги төгсөөд Хатгал 10 жилд хуваарилагдсан. Хатгал арван жилээ онц дүнтэй төгсөж Иркутскийн Политехникийн Их Сургуулийн Орос хэлний бэлтгэл ангийг төгсөөд 1975 оны намар тус сургуулийн Геологи Хайгуулын Факультетэд элсэн орж, Геофизикч гэсэн мэргэжил эзэмших болсон. Нэг хоёрдугаар курсээ төгсөөд Байгаль нуурын эрэг дээр “Черко-руд” гэдэг сургалтын баазад оюутны дадлагын ажлыг ганц Монгол оюутан, тавь гаруй орос оюутнуудтай сэтгэл санааны өндөр түвшинд сайхан өнгөрүүлсэн. Тэр мөчөөс эхлэн “Геофизикч” гэдэг мэргэжлийн анхны мэдэгдэхүүнтэй болсон. “Улаанбаатар орчмын газрын гүний структурыг гравиметрийн аргачлалаар тодорхойлсон” гэдэг сэдвээр диплом хамгаалсан. 

1980 онд сургуулиа төгсөөд Хөвсгөл аймгийн Усны Аж Ахуйн Конторт, Усны Аж Ахуйн Яамны сайд Барсын тушаалаар анхны каротажийн инженерээр томилогдсон. Ажиллах хугацаандаа нийт 800-900 гаруй усны цэгт каротажийн хэмжилт хийж геологи гидрогеологийн дүгнэлтийг гаргасан байна. Төв суурин, малын бэлчээрийн усан хангамжид зориулан 1200-1300 цэгт гадаргуун геофизикийн хэмжилт хийж 80-90% -ийн магадлалтай уст цэг тогтоосон. Үүнээс 20-30 цэгийг мөнх цэвдэг тархсан талбайд уст цэг тогтоосон болно. 

Ажиллаж хөдөлмөрлөн өнгөрсөн он жилүүдийн эргэн харахад эзэмшсэн мэргэжлийнхээ дагуу газрын доорх усны хайгуулын чиглэлээр олон жил ажиллаж, малын бэлчээр, төв суурин, аж ахуйн хэрэгцээнд гүн өрмийн худаг, уст цэг дотоодын санхүүжилттэй олон төслүүд дээр ажилласнаас гадна сүүлийн 10 жилийн хугацаанд ашигт малтмалын шороон ба үндсэн ордны хайгуул судалгааг өндөр хөгжилтэй орнуудын дэвшилтэт технологи, багаж тоног төхөөрөмж хэрэглэн шинэ орд, илэрцээр илрүүлэхэд хүч, хөдөлмөр, оюун ухаан, туршлагаа дайчлан ажиллаж байсан. Үүний үр дүнд Дундговь аймаг “Хөх Дэл” тунамал хурдас дахь Литийн орд, Баянхонгор аймгийн Бөмбөгөр сум дахь Алтны үндсэн орд, Говь-Алтай аймаг Тайшир сум холимог металлын үндсэн орд гэх мэт 20-30 гаруй орд, илэрц дээр геофизикийн хайгуул хийсэн байна.

Энэ хугацаанд 1980 оноос хойш Монгол улсын 13 аймгийн 1237 малын бэлчээрийн талбай, 82 төв суурин, уурхайн усан хангамжийн зориулалтаар газрын доорх усны гүний хайгуулыг геофизикийн цогцолбор аргуудаар хийж, 1097 устай цэг зааснаас 927 цэгт гүний болон богино яндант худаг байгуулжээ. Үүнээс гадна Бага-Нуурын нүүрсний уурхайн ус шүүрүүлэх цооногийн, Налайхын Барилга материалын цогцолбор, Төв аймгийн Хөшигтийн хөндийд байгуулах Олон улсын нисэх онгоцны буудлын суурьшлын бүсийн усан хангамж, Ховд, Сэлэнгэ аймаг дахь хилийн боомтын усан хангамжийн геофизикийн судалгаа зэрэг 20 гаруй томоохон ажлыг гүйцэтгэсэн. Тавантолгой-Зүүн Баянгийн чиглэлд байгаа төмөр замын трассын дагуу усны хайгуулын ажлыг биечлэн гүйцэтгэсэн. 

1987 онд Иркутскийн Шинжлэх Ухааны Их Сургуульд мэргэжил дээшлүүлэн “Цооногийн геофизикийг мөнх цэвдгийн районд хэрэглэсэн нь” сэдвээр Геологи-Эрдэс Баялагийн Магистрийн зэрэг хамгаалсан. 2013 онд Шинжлэх Ухаан Технолгийн Их Сургуулиас Мэргэшсэн зөвлөх инженер - Геофизикч зэрэг олгосон. 2015 онд Төрийн дээд одон медаль “Алтан гадас”-аар шагнагдсан. 2023 онд Монгол Улсын Зөвлөх Геофизикч болсон.

Геологи, Геофизик, Гидрогеологийн салбарын хамт олон, шавь нарынхаа хайр хүндлэлийг хүлээсэн эрхэм геофизикч Таны хүнлэг, нөхөрсөг, эгэл зан, гэгээн дүр төрх нь бидний сэтгэл зүрхэнд үүрд үлдэх болно.

Гэр бүл, төрөл төрөгсдөд нь гүн эмгэнэл илэрхийлье.

Ум сайн амгалан болтугай.

МОНГОЛЫН ГЕОФИЗИКЧДИЙН ХОЛБОО

Монгол Улсын анхны геофизикийн инженер, Байгаль орчны гавъяат ажилтан М.Сүрэнхорлоо

 Бичсэн: Өлзийбаярын Золбаяр

Миний хайрт өвөө М.Сүрэнхорлоо. Өдгөө 92 настай сайхан буурай минь Монгол орныг усжуулах ажилд энэ амьдралаа бүтэн зориулсан буянтан. Анх 1958 онд Ю.Цэдэнбал дарга Монголын анхны 7 Геофизик инженер бэлдэх шийдвэр гаргаж Унгар улсад 7 оюутан илгээсний нэг нь миний өвөө юм. Сургуулиа төгсөж ирээд Монгол орны 330 суманд бүгдэд нь усны хайгуул хийж, худаг ус гаргаж хөдөө хээр л амьдарлынхаа дийлэнх хугацааг өнгөрүүлсэн. Өвөө минь Орос, Англи, Унгар, Герман, Франц хэлээр ярина, түүн дотроо Орос, Унгар хэлийг төрөлх хэл шигээ эзэмшсэн эрдэмтэн.

Усны хайгуул Гидрогеологи чиглэлийн олон арван ном бүтээл хэвлүүлж усны салбарт олон арван тэргүүний сэхээтэн шавь нараа бэлдсэн ШУТИС-ын хүндэт профессор багш хүн. Шавь нар нь одоо ч Монголын усны салбарыг тэргүүлж яваа. Нэг бахархам жишээ бол Орхон Онги төслийн гол эрдэмтэн Chandmani Dambabazar гуай өвөөтэй минь шадарлаж усны аж ахуйн институтид 20 шахам жил хамт ажилласан байдаг. Өвөө маань Шатрын спортын дэд мастер цолтой олон талын авъяастай, гайхалтай шооч хүн. Цагаан сараар 92 той хүн шатрын тэмцээнд ороод хүрэл медаль авсанаа чамалж суугаа нь хөөрхөн шүү. Сайханаа эгч чинь нүдний шил мартсанаас болж хүрэл авлаа уг нь алт авах байсан гээд байж байх жишээтэй.

Миний өвөө эмээг минь насаар нь эрхлүүлж, хайрлаж амьдарсаан. Хүн яаж амьдрах ёстойг, ханиа яаж хайрлаж амьдардгийг өөрийн биеэр үр хүүхдүүд ач зээ нартаа харуулсан аугаа хүмүүн бол миний өвөө. Нэг яваад ороход эмээд зориулж бичсэн шүлэгээ уншиж өгөөд л баясаж суудаг, эмээг цаашлуулж хошигнож тоглодог романтик, хөгжилтэй хүн. Эмээ учиргүй баясаж бие биерүүгээ хайр дүүрэн харцаар хардаг байсан нь үнэхээр хайрлан бахархмаар. Эмээ минь бурханы оронд дэвшээд хэдэн намар болжээ. Одоо ч эмээг хайрласаар, дуу шүлэг зохиосоор л суудаг. Миний өвөө бол амьдралд дэндүү хайртай бурханаас тусгайлан илгээсэн аугаа том зүрхтэй хүн.

Монголын усны салбарын бахархал болсон "Байгаль орчны гавъяат" ажилтан бидний амьд бурхан өвөөдөө үр хүүхдүүд ач зээ нар нь маш их хайртай. Тандаа урт нас удаан жаргал хүсье.

Инженер-геологи, геотехникийн ажилд геофизикийн судалгааг хэрэглэх нь

 ИНЖЕНЕР-ГЕОЛОГИ, ГЕОТЕХНИКИЙН ЗОРИУЛАЛТААР ӨРГӨНӨӨР АШИГЛАЖ БАЙГАА ГЕОФИЗИКИЙН СУДАЛГААНЫ АРГА АРГАЧЛАЛ, БАГАЖ ТӨХӨӨРӨМЖИЙН  НЭР, ТӨРӨЛ, ЗОРИУЛАЛТ

Геофизикийн судалгааны  нэр төрөл, арга аргачлал, тоо хэмжээг тухайн судалгааны ажлын үе шат, зориулалт, тухайн нутаг дэвсгэр, талбай, зурвасын инженер-геологийн нөхцөл ба үүнд геофизикийн судалгаагаар тодруулах баталгаажуулах шаардлагатай үзүүлэлтээс хамааруулан сонгоно.

Геофизикийн судалгааны ажил нь оновчтой төлөвлөгдсөн байхын зэрэгцээ үр дүн нь бусад судалгаа шинжилгээний ажлын үр дүнтэй харилцан уялдаж баталгаажсан байна.

Геофизикийн судалгааг тухайн улсын болон өөрийн улс, байгууллагын баталсан холбогдох стандарт, журам зааврын дагуу баталгаат багаж хэрэгслээр явуулна.

 

Зориулалт	Судалгааны арга	Багаж тоног төхөөрөмжийн нэр, марк	Аль улсын
Хадан ул чулуулгийн илрэх гүн буюу дээд хилийг тогтоох	· ВЭЗ (ЗСБ) · Микро-сейсмийн хэмжилт	«Цикл-7» StrataView	ОХУ АНУ
Чулуулгийн өрөгшлийн бүсийн зузааныг ялгаж тогтоох	· ВЭЗ · Цахилгаан-томограф,	МЭРИ-24 Syscal Pro	ОХУ Франц
Чулуулгийн гүний  хагарал, ан цавшилтын хил зааг, зузаан, унал суналыг ялгаж тогтоох	· ВЭЗ (ЗСБ) · Радио долгионы шугамчлал (VLF profiling) · Гео-радар хэмжилт	«Цикл-7» Scintrex ENVI magnetometer with VLF sensors	ОХУ Канад,      Швед
Газрын доорх төрөл бүрийн хөндийлж, цөмрөлт, суултийг судлах	· Электротомография · Цахилгаан-томограф	(Syscal-Pro, Iris Instruments; SAS4000, ABEM).  Syscal Pro	ОХУ    Франц
Төрөл бүрийн нуралт, гулсалтыг судлах	· ВЭЗ, ГГКаротаж · Микро-сейсмийн хэмжилт	Syscal R1 StrataView	ОХУ АНУ
Гүний болон ул хөрсний усны түвшин тогтоох, уст үеийн зузааныг тодорхойлох	· ВЭЗ · Цөмийн соронзон резонанс тандалт	МЭРИ-24  NUMIS Pro	ОХУ Франц
Усны тэжээмжийн муж түүний өөрчлөлт, усны урсгалын хурд, хөдөлгөөний чиглэлийг судлах	· Резистивметр, расхометр, · Цэнэгжсэн биеийн арга /МЗТ/ · Каротажийн хэмжилт	MTU фирмы «Phoenix Geophysics» AUSTIN	ОХУ  АНУ
Цэвдгийн илрэх гүн, зузааныг ялгаж тогтоох	· ВЭЗ · Цахилгаан-томограф	(ВЭЗ)-ийн арга ЭРА, АНЧ-3,АС-72	ОХУ
Хөрс, чулуулгийн нягт, нүх сүвшил, чийг зэрэг   бусад шинж чанарыг толдорхойлох	Цөмийн соронзон резонанс тандалт	NUMIS Pro	Франц
Барилгын ул хөрсний зэврүүлэх шинж чанарыг тодорхойлох	Чулуулагийн физик шинж судлах лаборотари	Multi-Parameter Probe              MPP- EM2S+	Япон, АНУ
Ул хөрсний цахилгаан дамжуулалт буюу хувийн цахилгаан эсэргүүцлийг тодорхойлох	Ул хөрсний  цахилгаан эсэргүүцлийг талбайд болон лабораторид  хэмжигч стандарт арга болон багаж	ASTM G57 06 R2012  Standard Miller 400A багаж  (ВЭЗ)-ийн арга ЭРА, АНЧ-3,АС-72	Канад, АНУ Орос