“АШИГТ МАЛТМАЛЫН ЭРЭЛ ХАЙГУУЛЫН ГЕОФИЗИК” МЭРГЭЖИЛТЭН БЭЛТГЭЖ ЭХЭЛСНИЙ 20 ЖИЛИЙН ОЙД

 ОРШИЛ

 See more at: http://dugaraap.dms.mn/24361.html#sthash.1Jbmdbrv.dpuf

П.Дугараа Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн захирал

ОРШИЛ
Монгол орны улс ардын аж ахуйн олон салбарт, нэн ялангуяа геологи, ашигт малтмал, барилга, уул уурхайн салбарт эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгаа чухал байр суурь эзэлдэг.
Аливаа шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, нутагшуулах, дэлхийн түвшинд авч явахад эдийн засгийн хүчин чадавхиас гадна алсын хараатай бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэгч мэргэжлийн хүчирхэг хамт олон бүрэлдэн тогтсон байх ёстой.
ТҮҮХЭН ЗАМНАЛ
1958 онд МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэрээр тухайн үеийн Мал аж ахуйн яаманд инженерийн хийцтэй гүний худаг гаргах ажилд геофизикийн арга хэрэглэх нь эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэж үзээд МУИС-ийн төгсөх ангийн Т.Дамдинсүрэн, М.Сүрэнхорлоо, Ш.Туваан, тоо-физикийн багш Г.Хандай, Ц.Намжил нарыг Орос-Унгарын геофизикийн мэргэжилтэнгүүдийг дагалдуулсан нь энэ чиглэлийн үндэсний боловсон хүчин бэлтгэх ажлын эхлэл болсон гэж үздэг [1].
1970-аад оноос НҮБ-ийн ЮНЕСКО-ийн MON-1 төслөөр Монгол улсад Политехникийн дээд сургуулийг байгуулахад “Хайгуулын геофизикийн лаборатори” –ийг байгуулсан (Зураг1.3).

- See more at: http://dugaraap.dms.mn/24361.html#sthash.1Jbmdbrv.dpuf

Монгол орны улс ардын аж ахуйн олон салбарт, нэн ялангуяа геологи, ашигт малтмал, барилга, уул уурхайн салбарт эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгаа чухал байр суурь эзэлдэг. Аливаа шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, нутагшуулах, дэлхийн түвшинд авч явахад эдийн засгийн хүчин чадавхиас гадна алсын хараатай бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэгч мэргэжлийн хүчирхэг хамт олон бүрэлдэн тогтсон байх ёстой.

ТҮҮХЭН ЗАМНАЛ 

 1958 онд МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэрээр тухайн үеийн Мал аж ахуйн яаманд инженерийн хийцтэй гүний худаг гаргах ажилд геофизикийн арга хэрэглэх нь эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэж үзээд МУИС-ийн төгсөх ангийн Т.Дамдинсүрэн, М.Сүрэнхорлоо, Ш.Туваан, тоо-физикийн багш Г.Хандай, Ц.Намжил нарыг Орос-Унгарын геофизикийн мэргэжилтэнгүүдийг дагалдуулсан нь энэ чиглэлийн үндэсний боловсон хүчин бэлтгэх ажлын эхлэл болсон гэж үздэг [1].

1970-аад оноос НҮБ-ийн ЮНЕСКО-ийн MON-1 төслөөр Монгол улсад Политехникийн дээд сургуулийг байгуулахад “Хайгуулын геофизикийн лаборатори” –ийг байгуулсан (Зураг1.3)
 

П.Дугараа Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн захирал

ОРШИЛ
Монгол орны улс ардын аж ахуйн олон салбарт, нэн ялангуяа геологи, ашигт малтмал, барилга, уул уурхайн салбарт эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгаа чухал байр суурь эзэлдэг.
Аливаа шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, нутагшуулах, дэлхийн түвшинд авч явахад эдийн засгийн хүчин чадавхиас гадна алсын хараатай бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэгч мэргэжлийн хүчирхэг хамт олон бүрэлдэн тогтсон байх ёстой.
ТҮҮХЭН ЗАМНАЛ
1958 онд МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэрээр тухайн үеийн Мал аж ахуйн яаманд инженерийн хийцтэй гүний худаг гаргах ажилд геофизикийн арга хэрэглэх нь эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэж үзээд МУИС-ийн төгсөх ангийн Т.Дамдинсүрэн, М.Сүрэнхорлоо, Ш.Туваан, тоо-физикийн багш Г.Хандай, Ц.Намжил нарыг Орос-Унгарын геофизикийн мэргэжилтэнгүүдийг дагалдуулсан нь энэ чиглэлийн үндэсний боловсон хүчин бэлтгэх ажлын эхлэл болсон гэж үздэг [1].
1970-аад оноос НҮБ-ийн ЮНЕСКО-ийн MON-1 төслөөр Монгол улсад Политехникийн дээд сургуулийг байгуулахад “Хайгуулын геофизикийн лаборатори” –ийг байгуулсан (Зураг1.3).

- See more at: http://dugaraap.dms.mn/24361.html#sthash.1Jbmdbrv.dpuf

П.Дугараа Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн захирал

ОРШИЛ
Монгол орны улс ардын аж ахуйн олон салбарт, нэн ялангуяа геологи, ашигт малтмал, барилга, уул уурхайн салбарт эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгаа чухал байр суурь эзэлдэг.
Аливаа шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, нутагшуулах, дэлхийн түвшинд авч явахад эдийн засгийн хүчин чадавхиас гадна алсын хараатай бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэгч мэргэжлийн хүчирхэг хамт олон бүрэлдэн тогтсон байх ёстой.
ТҮҮХЭН ЗАМНАЛ
1958 онд МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэрээр тухайн үеийн Мал аж ахуйн яаманд инженерийн хийцтэй гүний худаг гаргах ажилд геофизикийн арга хэрэглэх нь эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэж үзээд МУИС-ийн төгсөх ангийн Т.Дамдинсүрэн, М.Сүрэнхорлоо, Ш.Туваан, тоо-физикийн багш Г.Хандай, Ц.Намжил нарыг Орос-Унгарын геофизикийн мэргэжилтэнгүүдийг дагалдуулсан нь энэ чиглэлийн үндэсний боловсон хүчин бэлтгэх ажлын эхлэл болсон гэж үздэг [1].
1970-аад оноос НҮБ-ийн ЮНЕСКО-ийн MON-1 төслөөр Монгол улсад Политехникийн дээд сургуулийг байгуулахад “Хайгуулын геофизикийн лаборатори” –ийг байгуулсан (Зураг1.3).

- See more at: http://dugaraap.dms.mn/24361.html#sthash.1Jbmdbrv.dpuf

П.Дугараа Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн захирал

ОРШИЛ
Монгол орны улс ардын аж ахуйн олон салбарт, нэн ялангуяа геологи, ашигт малтмал, барилга, уул уурхайн салбарт эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгаа чухал байр суурь эзэлдэг.
Аливаа шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, нутагшуулах, дэлхийн түвшинд авч явахад эдийн засгийн хүчин чадавхиас гадна алсын хараатай бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэгч мэргэжлийн хүчирхэг хамт олон бүрэлдэн тогтсон байх ёстой.
ТҮҮХЭН ЗАМНАЛ
1958 онд МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэрээр тухайн үеийн Мал аж ахуйн яаманд инженерийн хийцтэй гүний худаг гаргах ажилд геофизикийн арга хэрэглэх нь эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэж үзээд МУИС-ийн төгсөх ангийн Т.Дамдинсүрэн, М.Сүрэнхорлоо, Ш.Туваан, тоо-физикийн багш Г.Хандай, Ц.Намжил нарыг Орос-Унгарын геофизикийн мэргэжилтэнгүүдийг дагалдуулсан нь энэ чиглэлийн үндэсний боловсон хүчин бэлтгэх ажлын эхлэл болсон гэж үздэг [1].
1970-аад оноос НҮБ-ийн ЮНЕСКО-ийн MON-1 төслөөр Монгол улсад Политехникийн дээд сургуулийг байгуулахад “Хайгуулын геофизикийн лаборатори” –ийг байгуулсан (Зураг1.3).

- See more at: http://dugaraap.dms.mn/24361.html#sthash.1Jbmdbrv.dpuf

 Зураг1.3. Хайгуулын геофизикийн лаборатори. 1970

 Зураг1.4. МУИС-ын геофизикийн ангийн оюутнууд. 1971

Энэ лабораторийн материаллаг бааз, боловсон хүчний хүчин чармайлт, төр засгийн бодлого дэмжлэгтэйгээр МУИС-д “Геофизикийн мэргэжлийн бүлэг” нээгдсэн (Зураг1.4).

Ийнхүү МУИС-ийн физик, цаг уур, геологи, газарзүйн салбарын мэргэжлээр дээд мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэхэд эрэл, хайгуулын геофизикийн аргуудын онолын үндэс, практик хэрэглээний талаар сургалт, судалгаа, үйлдвэрлэлийн ажлыг явуулах үндэс суурь тавигдсан бөгөөд 1963 онд Улсын хэмжээний үйлдвэрлэлийн ажлыг эрхлэн явуулдаг Эрэл, Геофизикийн цогцолбор экспедици байгуулагдсан.

Манай улс төлөвлөгөөт эдийн засгийн үеийн геофизикийн мэргэжилтэнг ОХУ, Унгар, Болгар, Польш гэх мэт орнуудын их, дээд сургуулиудаар, дотооддоо мэргэжлийн курс, ТМС, Их дээд сургуулиудаар бэлтгэсэн.

Хайгуулын геофизикийн лабораторийн техник хэрэгсэл, материаллаг баазыг түшиглэн 1971-1972 оны хичээлийн жилээс Горхийн сургалтын дадлага, Хэрлэн, Жанчивлангийн районд геологийн зураглал, эрлийн ажилд геофизикийн цогцолбор аргыг хэрэглэж эхэлснээр өнөөгийн Хэрлэнгийн олон улсын геологийн экспедицийн суурь тавигдсан.

Монгол улсад эрэл, хайгуулын геофизикийн хөгжлийн үе шатыг дараах үндсэн чиглэлүүдээр тодорхойлж болох юм [2].

1. Эхлэлийн үе (1950-1970) буюу геофизикийн судалгааны аргуудыг ОХУ-ын мэргэжилтэн, техникийн тусламжтайгаар Монгол орны геологи, газарзүй, цаг уур, одон орны чиглэлээр хэрэглэж эхэлсэн юм.

2. Хөгжлийн үе (1970-1990) буюу үндэсний мэргэжлийн боловсон хүчин гадаад, дотоодын их, дээд сургуулиудаар бэлтгэгдэж, материаллаг бааз, техник технологийн шинэчлэл хийж, геологи-геофизикийн судалгааг бие даан гүйцэтгэж эхлэсэн үе.

3. Зах зээлийн шинэчлэл (1990 оноос хойш) техник, технологийн дэвшил, цэцэглэлтийн үе гэсэн 3 үе шатанд хувааж авч үзвэл үе шат бүр өөр өөрийн гэсэн онцлогтой.

Зах зээлийн шинэчлэлт, шилжилтийн үеийн хүнд бэрхшээлийг даван туулахад 1992 оноос ШУТИС (ТИС)-д “ Ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизик “ мэргэжлээр мэргэжилтэн (бакалавр, магистр, докторын шаталсан сургалттай) бэлтгэн гаргах болсон нь хүчний залгамж халааг авч үлдсэн төдийгүй, монголын геологи, ашигт малтмалын судалгаанд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай компаниудад геофизикийн эрэл, хайгуулын ажлыг явуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн [3].

Улмаар Монгол улсын Техникийн их сургуулийн Ректорын 1997 оны 243-р тоот тушаалаар Геологийн сургуулийн бүрэлдэхүүнд “Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төв”-ийг тэнхимийн статустайгаар байгуулсан нь өнөөгийн манай профессорын багийн үндэс болсон

 Зураг 1.5. “Ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизик” мэргэжлийн 

анхны төгсөлт багш нарын хамт 1997 он

Энэхүү төв анх байгуулагдахдаа 3 багш, хичээлийн туслах ажилтан, сургалт, судалгааны 3 лаборатори, кабинеттайгаар үйл ажиллагаагаа эхэлж, өнгөрсөн 20 жилд 15 удаагийн төгсөлтөөр 167 гаруй мэргэжилтэнг бэлтгэж гаргаад байна.

2000 оноос зарим их, дээд сургуулиуд сургалтын багц цагийн тогтолцоонд орсонтой холбогдуулан профессорын багийн бүрэлдэхүүнээр ажиллах болсон. Энэ үеээс манай төв “Ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизик” мэргэжлийн сургалтын төлөвлөгөөг шинэчлэн боловсруулж бакалавр, магистр, докторын шаталсан сургалтыг амжилттай явуулж байна.

Төвийн эрхэм зорилго нь Монгол улсад Геофизикийн шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхэд бодитой хувь нэмэр оруулна гэж ГСҮСТ-ийн дүрэмд тодорхой зааж өгсөн.

Өнгөрсөн хугацаанд баг, тэнхимийн багшлах боловсон хүчин, материаллаг баазыг бэхжүүлэхэд олон талт арга хэмжээ авч явуулсаар МУИС-д “Хэрэглээний геофизик”, Улаанбаатарын Их сургуульд “Геофизик”, ШУТИС-д “Геофизик, геомэдээллийн профессорын баг”, хамт олон бүрэлдэн тогтлоо

 

 Зураг 1.6. Геофизик, геомэдээллийн профессорын багийн хамт олон

ҮР ДҮН:

Төвийн үйл ажиллагааны гадаад, дотоодын их, дээд сургуулиуд, шинжлэх ухааны, үйлдвэрлэлийн байгууллагуудтай хамтран ажиллах хүрээ өргөжиж, хэд хэдэн төсөл: Японы “Жайка”-тай хамтран Замын үүдийн усан хангамжийн газрын доорхи усны эрэл, хайгуулын ажил (Зураг1.7), Наймантын Хөндийд явуулсан Оюу Толгой төслийн усны ажил, Хөх Нуур XVIII, Сүхбаатар – Баруун-Урт, Цайдам XXVI, Төхөм X, Говь-Алтай – Жинстийн талбайн газрын тосны эрэл, хайгуулын ажилд манай Төвийн эрдэмтэн судлаачид, багш оюутнууд төслөөр болон аж ахуйн гэрээгээр хийж гүйцэтгэлээ.

Төвийн үйл ажиллагааг 2009 оноос Ректорын 209-р тушаалаар баталгаажуулж 047 тоот гэрчилгээ олгож, дүрэм журмыг боловсруулан мөрдүүлж байна.

 Зураг 1.7. 2004 онд Замын үүдийн усны нөөцийг нэмэгдүүлэх судалгааны семинарт

 (Замын үүд чөлөөт бүсийн усан хангамжийг шийдвэрлэх төслийн 

үр дүнг хэлэлцүүлж байгаа нь)

ГСҮСТөвийн хийж гүйцэтгэсэн үйл ажиллагааг товчоор дүгнэвэл:

• “Ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизик” маргэжилтэн бэлтгэх сургалтын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж 15 удаагийн төгсөлтөөр 167 гаруй бакалавр, 22 магистр, 3 доктор (PhD) бэлтгэж, одоо 130 оюутан суралцаж байна.

• Эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлын хувьд 1999 оноос “ Зах зээл ба геофизикийн судалгаа”, 2004, 2007, 2012 онуудад “Монголын геофизик, геологийн асуудлууд” сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурлыг 4 удаа зохион байгуулж 100 гаруй өгүүлэл, гадаад, дотоодын мэргэжлийн сэтгүүлд хэвлэн нийтлүүллээ.

• Үйлдвэрлэлийн ажлын хувьд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай компани, улсын төсөвт ажлуудад аж ахуйн гэрээ, зөвлөх, гүйцэтгэгчээр оролцож, үйлдвэрлэлийн ажлын 10 гаруй тайлан бичиж, 2-3 төсөл боловсрууллаа.

• Сургалтын ажлын материаллаг баазыг бэхжүүлэх асуудлын гол нэгэн хүчин зүйл болох мэргэжлийн ном, сурах бичиг, гарын авлага боловсруулах асуудлаар “Геофизикийн аргын үндэс”, “Геофизикийн цогцолбор арга, түүний хэрэглээ”, “Монгол орны геологи, ашигт малтмалын судалгааны геофизик”, “Соронзон хайгуулын аргууд”, ”Гравихайгуулын аргууд”, “Гидрогеофизик” зэрэг 10 гаруй сурах бичиг, нэгэн сэдэвт зохиолыг манай багш нарын хүчээр хэвлэн нийтлүүлж, салбарын мэргэжлийн номын санг бүрдүүллээ

Зураг 1.8. Хэвлэн нийтлүүлсэн ном, сурах бичиг

• Сургалтын материаллаг бааз, лаборатори, кабинетийг тохижуулахад төгсөгчдийн дэмжлэг, “АМО дисковер” ХХК, “Гео-Орон” ХХК, “Жи энд Си” ХХК, “Шинэ тайлал” ХХК-ний хөрөнгө оруулалтаар 10 гаруй сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийж багш нарын ажлын өрөө, номын сангийн болон магистрын сургалтын кабинетүүдийг иж бүрэн компьютержуулах ажлыг хийж байна

 Зураг 1.9. Лабораторийн хичээлийн танхим

Геологи, газрын тосны сургууль 20 гаруй сая төгрөгнийн хөрөнгө оруулалт хийж Петрофизикийн лабораторийн материаллаг баазыг бэхжүүллээ.

• Судалгааны ажлын материаллаг баазыг бэхжүүлэх, техник-технологийн шинэчлэлт хийх ажлын хүрээнд “Петрофизикийн судалгааны лаборатори” байгуулах үндэслэлийг тавьж 20 гаруй сая төгрөгийн шинэ багаж авч судалгааны ажлыг хийж байна (Зураг 1.10).

 Зураг 1.10. Петрофизикийн багаж

• 2011-2012 оны зааг дээр ЭБЭХЯамны геологийн салбарын мэргэшлийн зэрэг олгох сургалтанд манай ахмад 13 геофизикч (А.Бадарч, С.Гомборагчаа, Т.Батжаргал, Б.Өнөрбаяр, Л.Цогнэмэх, Д.Цэндсүрэн, Т.Энхбаяр, Б.Төвд, Я.Уламсайн, Б.Төмөр, П.Очирхуяг, С.Мөнхбаатар, Г.Мөнхсайхан) хамрагдаж “Ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизик” мэргэжлээр мэргэшсэн инженерийн зэрэг дэв, болзлыг хангалаа.

2012 онд энэ зөвлөлд профессор П.Дугараа, дэд профессор Д.Лхагвадорж, Ц.Түдэв нар Монгол улсын Зөвлөх инженерийн зэргийг амжилттай хамгааллаа.

• Ойн арга хэмжээний хүрээнд “Геофизик, геомэдээллийн профессорын баг Тайландын их сургуулийн мэргэжлийн тэнхимтэй багш, оюутан солилцох, хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан.

• Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн үйл ажиллагааг дүгнэж үзвэл, өнөөдөр гурван их, дээд сургуульд мэргэжлийн тэнхим, баг хамт олон бүрэлдэн тогтож, эдгээр баг, тэнхимүүдэд 20 гаруй эрдмийн зэрэг цолтой профессор, докторууд ажиллаж 150 гаруй оюутан, 200 орчим бакалаврын зэрэгтэй мэргэжилтэн бэлтгэж гаргасан нь өнгөрсөн 20 жилийн хугацаанд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай 30 гаруй компани, аж ахуйн нэгжид Монгол орны геологи, ашигт малтмалын геофизикийн судалгаа хийхийн зэрэгцээгээр хөрш зэргэлдээх болон хөгжиж буй орнуудын судалгаанд амжилттай оролцож байна. 

Энэ бол сүүлийн 20 жилийн дотор манай мэргэжлийн боловсон хүчний найдвартай залгамж халаа бүрэлдэн тогтож, манай үндэсний компаниудын техник-технологийн шинэчлэлийн үр дүн юм. 

• Манай эрдэмтэн багш нарын оюуны үнэлж баршгүй хүч хөдөлмөрөөр сургалтын материаллаг баазын гол үзүүлэлт болсон мэргэжлийн сурах бичиг, гарын авлага, ашиглах материал, хичээлийн стандартуудыг боловсруулан хэрэгжүүлж байгаа талаар дээр дурьдсан.

 
Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн цаашдын зорилт: 

Ололт амжилтийн зэрэгцээгээр цаашид анхаарах ёстой асуудлууд, авч явуулах арга хэмжээнүүд зүй ёсоор тавигдаж байна. 

1. Манай орны геологи, ашигт малтмалын геофизикийн судалгааны түвшин хангалтгүй байна. Монгол орны нутаг дэвсгэрийн гүний тогтцын судалгаа олон улсын судлаачдын анхаарлын төвд байгаач судлагдсан түвшин өнөөдрийн байдлаар шаардлагад нийцэхгүй байна. 

2. Төрөл бүрийн ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын ажлын геологи-эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд үндсэн үзүүлэлт болсон стратегийн ач холбогдол бүхий орд газруудын физик-геологийн загвар боловсруулах, эрэл хайгуулын ажлын оновчтой хослол үгүйлэгдэж байна.

Жишээлбэл, газрын тос, байгалийн хий, шатдаг занар, нүүрс, усны эрэл, хайгуулын ажил эрчимтэй хийгдэж байгаа ч эдгээр ашигт малтмалын агуулагч сав нь болох мезокайнозойн хотгоруудын дотоод бүтэц, дүүргэгч хурдасны зузаан, ул чулуулгийн тектоникийн зүй тогтлын талаар геологи-геофизикийн нэгдсэн ойлголтонд хүрээгүй байна. 

3. Барилга, хот байгуулалт, инженерийн геофизик, археологийн геофизикийн судалгаа манай орны хувьд эхлэлийн төдий байна. 

4. Монгол орны геофизикийн региональ судалгааны ажил 1990-ээд оноос урьд хийгдсэн бөгөөд судалгааны анхдагч материал нь хадгалагдаагүй зөвхөн зураг, тайлан хэлбэрээр байгаа тул орчин үеийн боловсруулалт, тайлалын шаардлага хангахгүй байна. 

1990 оноос хойш хийгдэж байгаа ихэнхи ажлууд хувийн хөрөнгөөр хийгдсэн ба судалгааны материалын үр дүн улсын геологийн санд бүрэн бүртгэгдээгүй, эрэл, зураглалын ажлын геофизикийн судалгааны материалд хяналт тавиагүй зэрэг дутагдлууд нь геологи-геофизикийн нэгдсэн иж бүрэн тайлал хийхэд учир дутагдалтай, зохих ёсны шаардлагад нийцэхгүй байна. 

Монгол орны геологи, ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгааны ажлын энэхүү дутагдалтай талууд геофизикийн дэвшилтэт арга, аргачлалыг зөвхөн эрлийн нэгэн хэрэгсэл буюу дайвар болгон хэрэглэж ирсэн болохоос түүнийг шинжлэх ухааны судалгааны үндэслэлтэйгээр хөгжүүлэх талаар сул анхаарсных гэж үзэх үндэслэлтэй. Учир нь манай улсад эрэл, хайгуулын геофизикийн аргуудын судалгааны үр дүнг нэгтгэн боловсруулах, судлах, үнэлэлт дүгнэлт өгөх, албан ёсны мэргэжлийн нэгж, байгууллага, хамт олон, ШУА, үйлдвэрлэл шинжилгээний болон үйлдвэрлэлийн байгууллагуудад байгаагүй. Энэ ажил сургалт явуулдаг Их,дээд сургуулиудын товчоор хэлбэл манай хэдэн багш нарын (П. Дугараа, Х. Оюунбилэг, Н.Арвисбаатар, Ц.Түдэв, Д.Лхагвадорж ) бүтээл юм. 

Өнөөдөр манай багш нарын сургалтын ачаалал хэтэрхий их байгаагаас судалгааны ажил хийх боломж хомсхон, нөгөө талаас манай үйлдвэрлэлийн ажлын уялдаа холбоогүйгээс мэргэжлийн боловсон хүчин өсөж өндийх, тэдний мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэхэд анхаарал сул байна. 

Эдгээр нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийсний үндсэн дээр геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төвийн цаашдын үйл ажиллагааг дэмжиж, боловсон хүчин, материаллаг бааз, санхүү эдийн засгийн талаас нь дэмжих асуудал юм. Ийм ажлын эхлэл тавигдаж манай төгсөгчид болон мэргэжлийн компаниуд дэмжин тусалж байна. 

2009 онд Геологийн салбар үүсгэн байгуулагдсаны 70 жилийн ойгоор Монголын Геофизикчдын Холбоо, Төр засгийн дэмжлэгтэйгээр Төрийн дээд шагнал одон медалиар олон хүнийг шагнаж урамшууллаа (Зураг 1.11).

 

 

Зураг 1.11. Монголын геофизикчдыг төр өндрөөр үнэлж 

төрийн одон медалиар шагнав. 2009 он 

Эцэст нь тэмдэглэхэд Геофизикийн сургалт, үйлдвэрлэл, судалгааны төв Монгол улсад геофизикийн шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхэд Геологи, газрын тосны сургуулийн Геофизик, геомэдээллийн профессорын багийн багш, эрдэмтэн судлаачдын цөмд тулгуурласан дотоод, гадаадын мэргэжлийн хамт олон нэгдлийг бүрэлдүүлэгч, ойрын ирээдүйн Монгол орны геологи, ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизикийн судалгааны хүрээлэнгийн үндэс суурийг тавигч хөдөлгөгч хүчин болгохыг туйлын зорилт гэсэн дүгнэлтэд хүргэж байна. 

Монгол улсад эрэл, хайгуулын ажлын талаар судалгааны мэргэжлийн багийг (геологич, физикч, математикч, программист, электроникч гэх мэт) ШУТИС-ийн одоо байгаа төвийн үндэс суурь дээр түүний материаллаг бааз, оюуны потенциалд түшиглэн өрөгжүүлэхэд анхаарах шаардлагатай байна. 

Ашигласан материал: 

1. П.Дугараа “Монголын геофизикчид” УБ. 2007, 84х

2. П.Дугараа “Монгол орны геологи, ашигт малтмалын судалгааны геофизик” УБ. 2012

3. Ц.Сарантуяа,Д.Чулуун, П.Дугараа – “Монгол Улсын Техникийн их сургуульд ‘Ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын геофизик’ мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа байдал, цаашдын зорилт”, “Монголын дээд боловсрол, XXI зууны үзэл баримтлал (Эрдэм шинжилгээний бага хурлын материал) УБ. 1990. х. 50-56